Πνευματικές αξίες και ποιότητα ζωής

Γράφει η

Δρ. Ευφροσύνη Κουτσουράκη

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νευρολογίας-Νευροανοσολογίας Α.Π.Θ.

Το θέμα με τίτλο «Πνευματικές αξίες και ποιότητα ζωής» αναλύει η Δρ. Ευφροσύνη Κουτσουράκη,Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νευρολογίας-Νευροανοσολογίας του Α.Π.Θ.Φωτογραφία από Gerd Altmann από το Pixabay 

Οι ΑΞΙΕΣ είναι εκτιμητικοί κανόνες βάσει των οποίων κρίνουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά (ανθρώπους, ιδέες, πράγματα, καταστάσεις) ως προς τη χρησιμότητα,τη σπουδαιότητα και τη σημασία με στόχο να δημιουργήσουμε πολιτισμικά προϊόντα και ιδέες μεγάλης σπου­δαιότητας.Πιο απλά:H αξία είναι µία συνισταμένη,η οποία καθορίζεται από το τρίπτυχο:άνθρωπος-χώρος-χρόνος, και μεταβάλλεται µε την αλλαγή των παραγόντων που αναφέραμε.

Οι «οδοδείκτες»

 Αν και δεν μπορούμε να απελευθερωθούμε από τη γνωστική κατανόηση, οι αξίες και οι στάσεις ζωής αφορούν μία καθαρά συναισθηματική διάσταση ζωής. Οι αξίες, λοιπόν, αν και φαίνονται να έχουν καθολική ισχύ, εντούτοις διαφέρουν πολλαπλά. Οι αξίες είναι μακροπρόθεσμα πρότυπα ή αρχές που αποτελούν τα κριτήρια ιδεών και ενεργειών. Είναι οι «οδοδείκτες» για το καλό ή το κακό, το πρακτέο ή το φευκτέο.

Ο όρος, όμως, αξίες (που αυτονομούνται από τις αρετές) µας παραπέμπει στον Νίτσε,  ο οποίος αναφερόμενος στην υπεροχή του ανθρωπίνου είδους διέκρινε την ικανότητά  του να δημιουργεί το καλό και το κακό.Τόσο, ο Νίτσε, όσο και ο Βέμπερ αργότερα επεδίωξαν να υποτάξουν τις υποκειμενικές αξίες στην υπηρεσία του κοινού αγαθού. Οι αξίες, λοιπόν, και οι αρετές δεν είναι έννοιες κατ’ ανάγκη ταυτόσημες.

Αρετή και αξία 

Η αρετή είναι η καθ’ έξιν διάθεση του ανθρώπου για την πραγματοποίηση του καλού. Η αξία είναι η ποιότητα των πραγμάτων που τα καθιστά επιθυμητά. Αν και οι αρετές και οι αξίες συχνά διασταυρώνονται εντούτοις οι αξίες έχουν σαφώς ευρύτερο εννοιολογικό περιεχόμενο από τις αρετές.

Οι αξίες εκτείνονται πέρα από τις αρετές περιλαμβάνοντας οτιδήποτε «καλό» στον άνθρωπο: Βιολογικά, πνευματικά ή ηθικά σύμφωνα µε μία ιεραρχία που έχει τις ρίζες της, στην ανθρώπινη φύση.

Η πολιτιστική εξέλιξη

της κοινωνίας

Η ψυχοπνευματική (πολιτιστική επί της ουσίας) εξέλιξη και μεταβολή της κοινωνίας εξαρτάται άμεσα από την πνευματική αναγέννηση του κάθε μέλους της ξεχωριστά, μέσα από τα προσωπικά βιώματα και όχι μόνον από τις πεποιθήσεις.Η δημιουργία μίας στάσης ζωής (ιδέες και πράξεις) που να βασίζεται σε ένα σύστημα αξιών,το οποίο να είναι μία φυσική απόρροια μίας μακράς εκπαίδευσης που στοχεύει στην προσωπική και ελεύθερη επιλογή των ανθρώπων είναι η εγγύηση για την καλύτερη ποιότητα της ζωής μας.

Η φυσιογνωμία της πράξης (συμπεριφοράς)

Κατά τον Αριστοτέλη, το να μπορούμε να συμπεριφερόμαστε, όπως αρμόζει σε κάθε περίπτωση είναι ζήτημα ενός είδους γνώσης. Γενικά, όμως, υπάρχουν τρία είδη γνώσης: Η θεωρητική (σοφία, νους, επιστήμη), η ποιητική (τέχνη), και η πρακτική (πράξη).  Η πρώτη επιδιώκεται για χάρη αυτής της ίδιας της γνώσης, η δεύτερη ως μέσο για την κατασκευή χρήσιμων ή ωραίων πραγμάτων, και η τρίτη, αυτή που μας ενδιαφέρει εδώ, ως μέσο συμπεριφοράς μας προς τα πράγματα και τους άλλους σε διάφορες περιστάσεις.

«Ποιότητα ζωής» είναι ο βαθμός ευημερίας που γίνεται αισθητός από ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων.Φωτογραφία από Enrique Meseguer από το Pixabay 

Η αρετή

Όλες οι δραστηριότητες (θεωρία, τέχνη, πράξη) οι οποίες καθοδηγούνται από τα αντίστοιχα είδη γνώσης, αποσκοπούν στην κατάκτηση του αγαθού. Αλλά, ο Αριστοτέλης γράφει πως όλες αυτές οι δραστηριότητες είναι και διαφορετικοί τρόποι να πετυχαίνουμε ή να φτάνουμε στην αλήθεια. Η αρετή έχει να κάνει με τις πράξεις των ανθρώπων. Τώρα, κάθε πράξη συνοδεύεται από ηδονή ή πόνο. Ένδειξη για το πώς τοποθετείται κανείς απέναντι στις πράξεις του είναι η ηδονή και ο πόνος.Με αυτή την έννοια η αρετή έχει να κάνει με την ηδονή και τον πόνο, αλλά με τον εξής τρόπο:Η επιδίωξη της ηδονής και η αποφυγή του πόνου είναι ένδειξη φαύλων έργων.

Η ποιότητα ζωής 

«Ποιότητα ζωής» είναι ο βαθμός ευημερίας που γίνεται αισθητός από ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων.Η ευρύτερη έννοια του όρου «ποιότητα ζωής» (Quality of life-QoL) ορίζεται,σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας,ως:

«Η αντίληψη που έχει το άτομο για τη θέση του στη ζωή, μέσα στα πλαίσια του συστήματος αξιών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας στην οποία ζει, καθώς και σε συνάρτηση με τους προσωπικούς στόχους, τις προσδοκίες, τα πρότυπα και τις ανησυχίες του».

Δηλώνει την πλήρη φυσική, ψυχική και κοινωνική ευεξία και όχι μόνο την έλλειψη νόσου ή αναπηρίας.Η ποιότητα ζωής, ωστόσο, είναι υποκειμενική και η αξία των διαφόρων στοιχείων της διαφέρει όχι μόνο μεταξύ των ατόμων, αλλά και στο ίδιο άτομο στα διάφορα στάδια της ζωής του.

Ζωή με νόημα και ποιότητα

Ο άνθρωπος θέλει μια ζωή με νόημα και ποιότητα και το νόημα και η ποιότητα έρχεται μόνο μέσα από τις πνευματικές αξίες και από τον πολιτισμό. Δεν αποτελεί αξία το ότι έχεις μια βίλα με πισίνα και τρως από το πρωί μέχρι και το βράδυ.

Αποτελεί αξία να είσαι τίμιος, ενάρετος, ηθικός, φιλεύσπλαχνος, φιλότεχνος, φιλόσοφος. Μην αφήνουμε τα υλικά αγαθά να μας παρασύρουν, γιατί έτσι απομακρυνόμαστε από τα πνευματικά. Μην αφήνουμε τον εαυτό μας να γίνεται ανθρωπάκι και τροφή στο «αδυσώπητο τέρας» των υλικών αγαθών.Κανένας μας, δε γεννήθηκε για να γίνει ένα τέτοιο ανθρωπάκι. Όλοι μας μπορούμε να συστρατευτούμε με τα πνευματικά αγαθά, όπου ο καθένας μας, αλλά και η ανθρωπότητα ολόκληρη, θ’ αποκτήσει το μπόι που της ταιριάζει.

Η ευθύνη

για την αναβάθμιση των πνευματικών αξιών 

Ως εκ περισσού σημειώνουμε ότι την ευθύνη για την αναβάθμιση των πνευματικών αξιών τη φέρουμε τελικά όλοι μας.Δεν αρκεί μόνον ο καλός δάσκαλος ή ο καλός δικαστικός ή ο καλός ιερέας ή ο καλός γιατρός για ν’ ανατρέψουμε την τόσο κακή περιρρέουσα ατμόσφαιρα που έχει δημιουργηθεί σ’ όλο τον πλανήτη.

Μια σάπια κοινωνία δε διορθώνεται μόνο με λίγους.Διορθώνεται μόνον όταν βοηθήσουμε όλοι,ο καθένας ανάλογα με τη θέση του και με τις δυνάμεις του.

Από τον αγώνα αυτό, δεν εξαιρείται απολύτως κανένας, αποτελεί υποχρέωση όλων μας.

Οι πνευματικές πανανθρώπινες αξίες

Οι πνευματικές πανανθρώπινες αξίες είναι το νήμα που «πλέκει» τον ανθρώπινο ιστό. Είναι το λίπασμα που βοηθά στην ανάπτυξή του.Και είναι αυτός ο ανθρώπινος ιστός που φέρνει τους ανθρώπους κοντά, τους ενώνει σ’ ένα σώμα, ένα νου, μια ψυχή, για να μπορέσουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια, να κάνουν την απαιτούμενη υπέρβαση, για να ζήσει η ανθρωπότητα μια καλύτερη ζωή (=ποιότητα ζωής).

 Χωρίς τον ιστό των πνευματικών πανανθρώπινων αξιών δεν μπορούμε να υπερνικήσουμε τις μεγάλες και καταστροφικές απειλές του πλανήτη μας,ούτε ν’ ανεβάσουμε τον άνθρωπο ψηλά και να τον κάνουμε πιο ανθρώπινο.

Χωρίς τον ιστό των πνευματικών πανανθρώπινων αξιών είναι σαν να χτίζουμε στην άμμο. Μόνο με τον ιστό αυτό (πνευματικές αξίες) μπορεί η ανθρωπότητα ν’ αποτρέψει κάθε κακό και να κάνει πραγματικότητα τα όνειρα και τους πόθους όλων των λαών όλων των εποχών (πράξεις) για μια  ανθρώπινη ζωή με πραγματική ποιότητα!

©Typologos.com 2022