Ioana Pârvulescu- Ελευθερία, γυναίκα κι Αστερίξ

Συνέντευξη

Στο δημοσιογράφο Νίκο Μόσχοβο

«Από την άλλη πλευρά, σήμερα δε μπορούμε πλέον να φανταστούμε την ευτυχία έξω από τα πρόσφατα αποκτημένα  δικαιώματά μας…

Η πεποίθησή μου είναι ότι το γέλιο σε δύσκολες, ταραγμένες στιγμές είναι το καλύτερο φάρμακο… Ο  Τύπος είχε δύναμη από την αρχή και η εξουσία είναι επικίνδυνη».

Απαντήσεις «οδηγός

σε πολύ βαθιά μονοπάτια»

Αυτές είναι οι απαντήσεις που μας έδωσε η καθηγήτρια Σύγχρονης Λογοτεχνίας-συγγραφέας Ioana Pârvulescu από τη Ρουμανία και τα λόγια της, «μας οδήγησαν σε πολύ βαθιά μονοπάτια».

Η κ. Pârvulescu παραχώρησε μία συνέντευξη στον «Τ» και στο δημοσιογράφο, Νίκο Μόσχοβο με αφορμή την «κυκλοφορία» του βιβλίου της, με τίτλο «Η ζωή ξεκινά την Παρασκευή» (Βραβείο Λογοτεχνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης 2013) από τις «εκδόσεις Βακχικόν»  στην Ελλάδα.

1.

Το διήγημά σας, «Η φωνή» φαντάζει σαν μια κραυγή για την Ελευθερία του κάθε ανθρώπου.Πόσο σας προβληματίζουν τα θέματα της ελευθερίας, όπως αυτά «αντικατοπτρίζονται» στον 21ο αιώνα;

«Για μένα, το πρόβλημα της ελευθερίας δεν είναι φιλοσοφικό, αλλά εμπειρικό, ας πούμε, και με αγγίζει με τον πιο άμεσο δυνατό τρόπο. Λέγεται ότι δε μπορείς να εκτιμήσεις κάτι αν δεν το χάσεις. (Συνήθως το λένε για την αγάπη). Αλλά, νομίζω ότι εκτιμάς ένα πράγμα ακόμα καλύτερα στην αντίστροφη κατάσταση, όταν δεν το έχεις πολύ καιρό και το λαχταράς, καθώς και το ήθελες χρόνια. Τότε το εκτιμάς πραγματικά.

Γι’ αυτό, κάθε «σημάδι» περιορισμού της ελευθερίας με κάνει να ανησυχώ ή απλά με τρομάζει.

Δεν είμαι ειδικός στη γεωπολιτική, αλλά η άνοδος στην εξουσία των δικτατόρων (είτε κρύβονται επίσης κάτω από τη μάσκα!) σε ορισμένες χώρες με τρομάζει. Υπάρχει ,όμως,και ένας άλλος κίνδυνος που μου φαίνεται ακόμη μεγαλύτερος: Σημάδια νεοφασισμού και νέο-κομμουνισμού.

 Με τρομάζει, όταν βλέπω,  ότι κάποιοι νέοι αγνοούν παντελώς το κακό που μας έχει κάνει η ιστορία και μιλάνε με επικίνδυνα ιδεολογικά κλισέ. Δε  με τρομάζει απαραίτητα για τον εαυτό μου, αλλά για τον αυριανό κόσμο τους, εκείνον στον οποίο εγώ και η γενιά μου,που ήξερα την έλλειψη της ελευθερίας δε θα ζούμε πια. Εύχομαι για όσους είναι παιδιά και νέοι τώρα να ζήσουν σ’ έναν ειρηνικό και ελεύθερο κόσμο».

2.

Το να γράφετε για μια ιστορική προσωπικότητα, τη  Mónica Lovinéscu, αποτελεί πάντοτε μια πρόκληση για κάθε συγγραφέα. Πόσο βαθιά ερευνήσατε την προσωπικότητα της κυρίας Lovinéscu πριν την «αποτυπώσετε» στο διήγημα «Η φωνή» και τι θαυμάζετε από αυτήν;

«Η Monica Lovinescu έγινε σιγά-σιγά το πρότυπο για μένα, καθώς διάβαζα τα ημερολόγιά της. Όχι με την έννοια ότι θα μπορούσα να της μοιάσω, αλλά με την έννοια ότι τη θαυμάζω. Μερικές φορές σκέφτομαι:

Άραγε, πώς θα είχε αντιδράσει σε αυτήν ή εκείνη την κατάσταση; Αυτό, νομίζω, είναι το πρότυπο: Το να βρίσκομαι δίπλα σου σε καταστάσεις διλήμματος και να γίνεσαι η αναφορά.

Πραγματικά θυσίασε τον εαυτό της, ο οποίος βίωσε τρομακτικές τραγωδίες, για χάρη της ελευθερίας. Η μητέρα της, που παρέμεινε στη Ρουμανία, φυλακίστηκε και πέθανε στη φυλακή. Γιατί; Γιατί η κόρη της, βρισκόταν στο Παρίσι, όπου μιλούσε σ’ έναν ελεύθερο ραδιοφωνικό σταθμό, την Ελεύθερη Ευρώπη».

Η Μόνικα δε σταμάτησε να μιλάει σε αυτόν τον σταθμό, ακόμη και μετά από την παρότρυνση της μητέρας της, και μάλλον ένιωθε πάντα ένοχη γι’ αυτό. Δε μπόρεσε να σώσει τη μητέρα της,αλλά έσωσε άλλες ζωές βάζοντάς τες, «κάτω από την ασπίδα της λέξης». Διάβασα ημερολόγια της φυλακής γραμμένα από γυναίκες και τρομοκρατήθηκα.

Οι κομμουνιστικές φυλακές είναι ούτως ή άλλως κόλαση, αλλά για τις γυναίκες, για τις ηλικιωμένες και τις  άρρωστες γυναίκες, είναι απερίγραπτες. Κι όμως, η Μόνικα Λοβινέσκου δεν έγινε ένα αγανακτισμένο,ξινό ή κακό άτομο.Τη γνώρισα μετά από το 1990 και έμεινα έκπληκτη  με το πόσο ζεστή και ευδιάθετη ήταν. Με το πόσο ενδιαφερόταν για όλα όσα συσχετίζονται με τη συνηθισμένη ζωή μας. Με το πόσο φιλική ήταν. Σε προέτρεψε να απολαύσεις τη ζωή με την οποία φαινόταν ακόμα ερωτευμένη».

3.

Στο διήγημά σας, «Η φωνή» και στο μυθιστόρημα «Η ζωή ξεκινάει την Παρασκευή» αποτυπώνεται η εκδοχή του ραδιοφώνου και  το κλίμα της πρώιμης δημοσιογραφίας του 19ου αιώνα στη Ρουμανία. Από τη γραφή  φαίνεται πως έχετε εμβαθύνει «για τα καλά»  στην ιστορία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Ποια είναι η γνώμη σας, για τη δημοσιογραφία στον 21ο αιώνα.

«Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να «ορκιστούν» (σ.σ. Η συγγραφέας μιλάει μεταφορικά για το κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας), προτού λάβουν τη δύναμη του γραπτού λόγου, όπως οι γιατροί δίνουν τον όρκο του Ιπποκράτη: «Ορκίζονται» να αγωνίζονται προς όφελος της κοινωνίας, όσο «οι δυνάμεις και το μυαλό τους,  θα τους βοηθήσουν» και να απέχουν «να κάνουν κάθε κακό και κάθε αδικία».

Ας μην εμπιστεύεται από κανένα «δηλητήρια»,δηλαδή στην περίπτωσή μας, τις ψευδείς δηλώσεις,τις παραποιήσεις των γεγονότων, ακόμα κι αν του ζητηθεί, και ας μην προτρέπει σε τέτοια.Ο Τύπος είχε εξουσία από την αρχή και η εξουσία είναι επικίνδυνη.Στα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι περιγράφεται συχνά η ανήθικη δημοσιογραφία.

Δημοσιογραφία που γίνεται μόνο για χάρη της προσωπικής εξουσίας ή του χρήματος: Τόσο επιζήμια δημοσιογραφία.Αλλά, φυσικά, υπάρχει και μια καλή πλευρά στη δημοσιογραφία (όπως και σε κάθε αντικείμενο προόδου- η δημοσιογραφία είναι και καλή και κακή).

Η πλευρά που υπερασπίζεται τον άνθρωπο ή την αλήθεια. Γνωρίζουμε σήμερα, δυστυχώς, ότι μπορεί κανείς να πεθάνει σε τέτοιες καταστάσεις. Αλλά είναι παρήγορο το γεγονός να γνωρίζουμε ότι το κακό και η αδικία δε μπορούν πλέον να κρυφτούν και πως υπάρχει αυτό το «δίχτυ ασφαλείας» που είναι ο Τύπος».

4.

Η εξιστόρηση της Τζούλιας σε πρώτο πρόσωπο θυμίζει το ημερολόγιο μιας οποιασδήποτε κοπέλας του 21ου αιώνα, που νιώθει τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα. Η νέα γενιά εκφράζεται σήμερα μέσα από τα social media. Ο αγώνας για τη χειραφέτηση των γυναικών, όμως, παραμένει «ζωντανός» και που «βαδίζει» ;

«Όταν έγραψα τις σελίδες του ημερολογίου της Τζούλιας βασίστηκα σε κάποια γυναικεία ημερολόγια εκείνης της περιόδου στη Ρουμανία.

Υπάρχουν προκαταλήψεις για τις γυναίκες εκείνη την εποχή και οι οποίες είναι βασισμένες στην άγνοια.

Οι γυναίκες δεν ήταν πιο χαζές ή πιο αδύναμες από εμάς σήμερα, αλλά ζούσαν σε διαφορετικές «παραμέτρους», σε ένα  κόσμο με διαφορετικούς κοινωνικούς κανόνες. Ήξεραν, όμως, τι ήθελαν και το «γυναικείο πρόβλημα» ήταν το μέλημά τους.

Δίνω ξανά τον Ντοστογιέφσκι ως παράδειγμα:Στον «Ηλίθιο» αυτή η φράση εμφανίζεται πολλές φορές:

«Πρέπει να πω ότι στο βιβλίο μου, δε πρεσβεύω τίποτα, αλλά κόβω ένα κομμάτι ζωής, όπως ήταν».

Βλέπετε, δεν υπάρχουν τέλειες εποχές και στις ελεύθερες στιγμές είναι δύσκολο να σταθμίσεις τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, τα κέρδη και τις απώλειες της κάθε περιόδου. Το σίγουρο είναι ότι η γυναίκα μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων ήταν πολύ πιο ανεξάρτητη από τη μητέρα και τη γιαγιά της,στην εποχή της Μπελ Επόκ ( σ.σ.είναι η χρονική περίοδος στο μυθιστόρημά μου).

Επίσης,ήταν πολύ πιο δυστυχισμένη, χωρίς να ξέρει ακόμα το τι να κάνει με την ανεξαρτησία της. Από την άλλη, σήμερα δε μπορούμε πλέον να φανταστούμε την ευτυχία έξω από τα πρόσφατα αποκτημένα δικαιώματά μας».

5.

Ποιος από τους ήρωες και τις ηρωίδες του μυθιστορήματος «Η ζωή ξεκινάει την Παρασκευή» προσομοιάζει περισσότερο με τα στοιχεία του χαρακτήρα σας;

«Είμαι από τους συγγραφείς που κρύβονται λίγο σε όλους τους χαρακτήρες, δεν προβάλλω τον εαυτό μου σε έναν.

Προσπαθώ να καταλάβω κάθε χαρακτήρα «από μέσα». Αλλά,αν ήταν δυνατό να ζυγίσουμε με μια ζυγαριά μεγάλης ακρίβειας πόσο από εμένα έχω σε καθένα από αυτά,νομίζω ότι η στάθμιση θα έδειχνε ότι είμαι λίγο περισσότερο στον 8χρονο Nicu,ο μικρός αγγελιαφόρος,παρά στην Τζούλια. Μερικά ξεκάθαρα χαρακτηριστικά μου, θα ήταν ίσως και στη μητέρα της Τζούλια, την Αγκάτα».

6.

Ποια φράση ήρωα ή ηρωίδας του ίδιου μυθιστορήματος νομίζετε πως εκφράζει τη σημερινή εποχή;

«Το μυθιστόρημα βασίζεται σε μια μόνιμη-σιωπηρή σύγκριση μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος, επειδή υπάρχει μια υποψία (ίσως αβάσιμη, ίσως βασισμένη μόνο στις εικασίες ενός Τύπου πρόθυμου για αισθησιασμό) ότι ο χαρακτήρας του  Dan έχει έρθει από το μέλλον.

Συμπεριφέρεται, λοιπόν, σα  σύγχρονος άνθρωπος, που βρίσκεται πίσω στο χρόνο. Δεν είναι,λοιπόν, μια φράση που εκφράζει την εποχή μας, αλλά τα πάντα για αυτόν το χαρακτήρα. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι στη δεκαετία του 1900 πίστευαν ότι το ταξίδι στο χρόνο θα ήταν δυνατό δεν είναι αβάσιμη εικασία. Στο τέλος του αιώνα της προόδου, του 19ου,πίστευαν ότι όλα ήταν δυνατά ή-αν προτιμάτε- ότι τίποτα δεν ήταν αδύνατο για τον άνθρωπο».

7.

Έχετε μεταφράσει και κείμενα με τον Asterix. Άραγε, ο κάθε άνθρωπος «κρύβει» σήμερα ένα «μικρό γαλατικό χωριό» στα εσώτερα της ψυχής, ώστε να αντιμετωπίσει την λαίλαπα της πανδημίας;

«Γιατί όχι; Ναι, μου αρέσει πολύ αυτή η μεταφορά σου. Τέλος πάντων, αυτή η μετάφραση με βοήθησε πολύ. Υπάρχει τόση πίστη στον θρίαμβο της ζωής, της αθωότητας και της καλοσύνης, στον Αστερίξ, που είναι καλό για την υγεία σας. Και υπάρχει πολύ χιούμορ. Η πεποίθησή μου, είναι ότι το γέλιο σε δύσκολες και ταραγμένες στιγμές είναι το καλύτερο φάρμακο».

8.

Στο μυθιστόρημα «Η ζωή ξεκινάει την Παρασκευή» κάνετε και μια «νύξη» για την ελληνική καταγωγή του Δρ. Μαργούλη. Κατά, πόσο  σας έχει επηρεάσει  ως συγγραφέα η παρουσία της ελληνικής διασποράς στη Ρουμανία;

«Το 1900 ήταν ακόμη αρκετά σαφής η ελληνική καταγωγή ορισμένων ρουμανικών οικογενειών και η ρουμανική γλώσσα έλαβε πολλές ελληνικές λέξεις τον 19ο αιώνα.

Εξ ου και η αναφορά σε αυτή την πιθανή προέλευση του ονόματος. Ωστόσο, δεν είπα έντονα ότι ήταν αυτή η επιρροή.Δυστυχώς,δε γνωρίζω την ελληνική διασπορά εδώ,αλλά έχω μερικούς πρόσφατους φίλους στην Ελλάδα. Ελπίζω να έχουμε ακόμη περισσότερα σύντομα, χάρη σε αυτό το μυθιστόρημα που μεταφράστηκε από την Άντζελα Μπράτσου στην όμορφη γλώσσα σας».

9.

Απαντήστε μας, με μια μόνο πρόταση τι σημαίνουν οι εξής λέξεις για εσάς:

«Αγάπη-όπως έλεγε κάποιος πιο έξυπνος από εμένα, «μια ασθένεια χωρίς την οποία δεν είσαι υγιής».

Χαμόγελο-To μυστικό της αιώνιας νιότης.

Ιστορία-ο κακός αντίπαλος που κερδίζει όλους τους πολέμους. Η παρηγοριά του ανθρώπου είναι ότι κερδίζει ακόμα μερικές μικρές μάχες.

Πόλεμος- Η μεγαλύτερη υπεροψία και το μεγαλύτερο τραγικό ελάττωμα, μαζί.

Ειρήνη- μία από τις τρεις ευχές που πρέπει να κάνει ο καθένας αν συναντήσει το χρυσόψαρο στο παραμύθι».

10.

Ποιο άλλο έργο σας, θα θέλατε πολύ να γνωρίσουν οι Έλληνες αναγνώστες;

«Νομίζω ότι το πιο αναγνωρίσιμο – ανά την υφήλιο- μυθιστόρημά μου είναι το «Prevestirea» («Η Προφητεία»), που δημοσιεύτηκε το 2020 και βασίζεται στη βιβλική ιστορία του Ιωνά, αλλά φτάνει μέχρι και  τις ημέρες μας. Είναι μια ιστορία που «λέγεται» από πολλά στόματα και είναι «γεμάτη» από περιπέτειες, συμπεριλαμβανομένης της περιπέτειας της γνώσης, του προβλήματος της πίστης, του Θεού,καθώς και άλλων πραγμάτων που δε μπορεί κανείς να ζήσει χωρίς αυτά».

Σύντομο βιογραφικό

Η Ioana Pârvulescu γεννήθηκε το 1960 στο Braşov της Ρουμανίας.

Αποφοίτησε από τη Σχολή Γραμμάτων του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου.

Καθιερώθηκε ως μία ξεχωριστή «φωνή» μέσα στους λογοτεχνικούς κύκλους.

Επί της παρούσης είναι Καθηγήτρια και διδάσκει σύγχρονη λογοτεχνία στην ίδια σχολή.

Συντόνισε τη σειρά «Cartea de pe noptiera/Το βιβλίο στο κομοδίνο» στην Εκδοτική Humanitas.

Μεταφράσεις-Εκδόσεις

Εργάστηκε ως συντάκτρια στο λογοτεχνικό περιοδικό «România literară».

Επίσης, μετέφρασε από τα γαλλικά και τα  γερμανικά  πολλούς γνωστούς συγγραφείς (Maurice Nadeau, Angelus Silesius, Rainer Maria Rilke, Milan Kundera , Saint-Exupéry), καθώς και τον Asterix των René Goscinny και Albert Uderzo.

Δημοσίευσε αρκετά βιβλία (δοκίμια) σχετικά με την καθημερινότητα στον 19ο αιώνα, μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και κατά τη διάρκεια του κομμουνισμού.

Τρία Μυθιστορήματα

Βραβεύσεις

Έχει γράψει τρία μυθιστορήματα, τα οποία έτυχαν πολύ καλή αποδοχή, ήτοι:

«Viața începe vineri/ Η ζωή ξεκινάει την Παρασκευή» (2009), «Viitorul poate luni/Το μέλλον πιθανόν την Δευτέρα (2012)» και «Inocenții/ Οι αθώοι (2016)».

Το 2013 έλαβε το Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Λογοτεχνία για το έργο «Η ζωή ξεκινάει την Παρασκευή» και το 2018  απέσπασε το Βραβείο Επαγγελματικής Κριτικής  Επιτροπής για τη σύντομη ιστορία «A Voice/Μία φωνή» (Διαγωνισμός Νικητών EUPL – Μια Ευρωπαϊκή Ιστορία).

©Typologos.com 2022