Η πρώτη επιτυχής παρατήρηση της «σκιάς του Διδύμου»
Φέρει και την υπογραφή του ΑΠΘ
Μετά από την επίμονη προσπάθεια πολλών μηνών κατάφεραν οι αστρονόμοι να συλλάβουν τη στιγμιαία σκιά που ρίχνει ο αστεροειδής Δίδυμος, που βρίσκεται δεκάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά εκ της Γης με το όλο εγχείρημα να φέρει και την υπογραφή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)!Φωτογραφία από Rolando Marin από το Pixabay
Μετά από την επίμονη προσπάθεια πολλών μηνών κατάφεραν οι αστρονόμοι να συλλάβουν τη στιγμιαία σκιά που ρίχνει ο αστεροειδής Δίδυμος, που βρίσκεται δεκάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά εκ της Γης με το όλο εγχείρημα να φέρει και την υπογραφή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)!
Άθλος στο χώρο της παρατήρησης
από πλευράς της αστρονομίας
Ο άθλος της παρατήρησης της σκιάς του αστεροειδούς, καθώς αυτός περνά μπροστά από ένα μακρινό αστέρι κατέστη δυνατός μόνον όταν η τροχιά του Διδύμου έγινε γνωστή στους επιστήμονες με την απαιτούμενη ακρίβεια.
Η καταγραφή
του φευγαλέου ξεθωριάσματος
του αστεριού
Για να έχει πιθανότητες επιτυχίας το όλο εγχείρημα έπρεπε αρκετοί παρατηρητές να τοποθετηθούν σε σχολαστικά υπολογισμένες τοποθεσίες, εντός μίας στενής ζώνης 800 μέτρων (δηλαδή στο «μονοπάτι» της σκιάς του Διδύμου επάνω στη Γη), ώστε να καταγράψουν λεπτομερώς το φευγαλέο ξεθώριασμα του αστεριού, το οποίο διαρκεί μόλις μερικά δέκατα του δευτερολέπτου!
Η απάντηση των «αστρικών αποκρύψεων»
Γιατί, όμως, να επιχειρηθεί μία τόσο φιλόδοξη πρόκληση από τους επιστήμονες;
Ο λόγος είναι ότι οι «αστρικές αποκρύψεις» αποτελούν μία εξαιρετικά ακριβέστατη μέθοδος για την απόκτηση των πληροφοριών σχετικά με το σχήμα και τη θέση των αντικειμένων στο ηλιακό σύστημα. Η ακριβής πρόγνωση των αποκρύψεων και ειδικότερα για το πού και το πότε θα συμβούν,γίνεται όλο και πιο δύσκολη, όσο μικρότερος και ταχύτερος είναι ο αστεροειδής που «κυνηγούν» οι επιστήμονες.
Η έρευνα εστιάστηκε στο σύστημα του διπλού αστεροειδή Δίδυμος-Δίμορφος, ο οποίος τη νύχτα της 26ης Σεπτεμβρίου 2022 χτυπήθηκε από την αποστολή DART της NASA. Το 2026 αναμένεται το διαστημόπλοιο Hera της ESA να επισκεφτεί εκ νέου το σύστημα του Διδύμου, για να διερευνήσει διεξοδικά τα αποτελέσματα της πρόσκρουσης του DART.Φωτογραφία από Bouragaa Boukhechem από το Pixabay
Ένα έργο πλανητικής άμυνας
από τους αστεροειδείς
Η συστηματική πρόβλεψη των αποκρύψεων για τους μικρούς- δυνητικά επικίνδυνους, παρά-γηίνους αστεροειδείς αποτελεί ένας από τους σκοπούς ενός ερευνητικού έργου που υποστηρίχθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA). Το έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της πρόσφατης αποστολής DART της NASA, της οποίας στόχος ήταν ο αστεροειδής Δίδυμος,
Η καίρια συμβολή του ΑΠΘ
Η όλη προσπάθεια εκτελέστηκε επιτυχώς από την ομάδα του καθηγητή του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Κλεομένη Τσιγάνη, ενώ έγινε σε συνεργασία με το αστεροσκοπείο της Νίκαιας (Γαλλία) και το γκρουπ του Dr. Paolo Tanga.Βασικό μέρος του έργου αποτελούσε η έγκαιρη διάχυση της πληροφορίας, η κινητοποίηση και ο συντονισμός των δικτύων από «πολίτες-επιστήμονες» ( δηλαδή, τους ερασιτέχνες αστρονόμους) αλλά και τους επαγγελματίες αστρονόμους. Η κινητοποίηση αυτή έγινε σε παγκόσμια κλίμακα.
Η εστίαση της έρευνας
Η έρευνα εστιάστηκε στο σύστημα του διπλού αστεροειδή Δίδυμος-Δίμορφος, ο οποίος τη νύχτα της 26ης Σεπτεμβρίου 2022 χτυπήθηκε από την αποστολή DART της NASA. Το 2026 αναμένεται το διαστημόπλοιο Hera της ESA να επισκεφτεί εκ νέου το σύστημα του Διδύμου, για να διερευνήσει διεξοδικά τα αποτελέσματα της πρόσκρουσης του DART.
Η συμμετοχή του ΑΠΘ
στις δύο διαστημικές αποστολές
Η ομάδα του Σπουδαστηρίου Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ συμμετέχει και στις δύο διαστημικές αποστολές. Χαρακτηριστικό είναι ότι η καταγραφή των διαδοχικών αποκρύψεων του Διδύμου μέσα στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί, μπορεί να επιτρέψει τη μέτρηση της απόκλισης της τροχιάς του συστήματος των αστεροειδών γύρω από τον Ήλιο. Αυτό είναι κάτι που δε μπορεί να γίνει μόνο με τις μετρήσεις των σκαφών DART και Hera.
Η ομάδα του έργου συνεργάστηκε στενά με το Εργαστήριο JPL της NASA (Dr. Steve Chesley).
Πως έγινε η καταγραφή
Η ποιότητα των προβλέψεων βελτιωνόταν διαρκώς, αλλά οι πρώτες προσπάθειες καταγραφής του φαινομένου ήταν άκαρπες. Με τη χρήση των πρώτων δεδομένων από την κάμερα του σκάφους DART ήταν δεδομένη, η επιτυχία, καθώς η ερευνητική ομάδα κατάφερε να περιορίσει το σφάλμα της πρόγνωσης μόλις στα 200 μέτρα – κάτι λιγότερο από το 1/4ο της διαμέτρου του Διδύμου.
Η πρώτη επιτυχής παρατήρηση
Η πρώτη επιτυχής παρατήρηση ήρθε στις 15 Οκτωβρίου 2022 από τον ερασιτέχνη αστρονόμο Roger Venable, στη βόρεια Οκλαχόμα των ΗΠΑ και ο οποίος κατέγραψε ξεκάθαρα το ξεθώριασμα του αστεριού για περίπου 0,13 δευτερόλεπτα.
Στις 18 Οκτωβρίου 2022 από την ομάδα του Jose-Luis Ortiz στο Instituto de Astrofisica de Andalucia πραγματοποιήθηκε η δεύτερη επιτυχημένη παρατήρηση, κοντά στη Γρανάδα. Αργότερα, την ίδια μέρα, στην Ιαπωνία, οι Hiroyuki Watanabe και Miyoshi Ida παρατήρησαν ταυτόχρονα την απόκρυψη των 0,16 δευτερολέπτων από δύο κοντινές τοποθεσίες!
Πιο εύκολη η λεπτομερή παρακολούθηση
της τροχιάς του Διδύμου
Με τη χρήση των δεδομένων εκ των πρώτων παρατηρήσεων καθίσταται τώρα πιο εύκολη και η παρατήρηση των επόμενων, κάτι που αναμένεται να εξασφαλίσει τη λεπτομερή παρακολούθηση της τροχιάς του Διδύμου.
Στις 29 Οκτωβρίου 2022 θα μπορεί η απόκρυψη του Διδύμου να παρατηρηθεί από την Ελλάδα, με τη σκιά του αστεροειδούς να κινείται από νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά, από την περιοχή της Πρέβεζας, προς τα Ιωάννινα, την Καστοριά και τη Φλώρινα… μέσα σε 1 λεπτό!
©Typologos.com 2022
