Η επαναστατική τέχνη του Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Ήταν κάτι περισσότερο
από το προϊόν μίας ψυχικής διαταραχής!
Επιμέλεια: Νίκος Μόσχοβος
Ο αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής Μακγκόβερν του Κέντρου Επιστήμης Υγείας του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Χιούστον, Μάρσαλ Σάντσες, MD, PhD κατάφερε να εξηγήσει ότι οι ψυχικές ασθένειες ήταν απλώς ο ένας από τους παράγοντες που επηρέασαν το έργο τέχνης του παγκοσμίου φήμης Ολλανδού ζωγράφου, Βίνσεντ Βαν Γκογκ!Φωτογραφία από Waldryano από το Pixabay
Ο αξεπέραστος Ολλανδός δημιουργός, Βίνσεντ Βαν Γκογκ (30 Μαρτίου 1853 – 29 Ιουλίου 1890) θεωρείται συχνά ως «ο τρελός ζωγράφος», ενώ έγινε παγκοσμίως γνωστός λόγω της χρήσης των έντονων χρωμάτων και πινελιών, αφού εισήγαγε ένα πραγματικά πολύ ασυνήθιστο στιλ απεικόνισης κατά τη διάρκεια της εποχής του.
Οι «μάχες» που έδωσε ο μεγάλος Ολλανδός ζωγράφος με τις ψυχικές ασθένειες, επισημαίνονται συνήθως ως η «ρίζα» της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας του.
Ωστόσο, ο αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής Μακγκόβερν του Κέντρου Επιστήμης Υγείας του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Χιούστον, Μάρσαλ Σάντσες, MD, PhD κατάφερε να εξηγήσει ότι οι ψυχικές ασθένειες ήταν απλώς ο ένας από τους παράγοντες που επηρέασαν το έργο τέχνης του παγκοσμίου φήμης Ολλανδού ζωγράφου!
Η έρευνα για το έργο
του Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Άλλωστε, ο κ. Σάντσες ανέλυσε το έργο του Βαν Γκογκ στοχεύοντας να προσδιορίσει ποιες ακριβώς διαγνώσεις θα μπορούσαν να ήταν οι βασικές αιτίες των κρίσεων της κατάθλιψης, της μανίας και της αλλαγής της διάθεσης. Ταυτόχρονα, ο ίδιος διεξήγαγε διάφορους παραλληλισμούς μεταξύ της τέχνης του μεγάλου δημιουργού και του τι συνέβαινε πραγματικά στη ζωή του, προκειμένου να προσδιορίσει, εάν η ψυχική κατάστασή του συσχετιζόταν άμεσα με το έργο του ως ζωγράφου. Τα ευρήματα της έρευνας του κ. Σάντσες παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια των «Μεγάλων Γύρων» που διεξήγαγε το Τμήμα Ψυχιατρικής και Συμπεριφορικής Επιστήμης στην Ιατρική Σχολή Μακγκόβερν.
Συνδυασμός πολλών παραγόντων
η προσωπικότητα
του μεγάλου ζωγράφου
Ο αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής εξέτασε αρκετές πιθανές διαγνώσεις για τον Βαν Γκογκ, προτού καταλήξει τελικά στο συμπέρασμα ότι η ψυχική κατάστασή του δε μπορεί να αποδοθεί σε μια μοναδική ή «μοναχική» διάγνωση, αλλά αντί αυτού πρέπει να συντελέστηκε ένας συνδυασμός πολλών παραγόντων, οι οποίοι συνέθεσαν τη προσωπικότητα του σπουδαίου δημιουργού μαζί με την άποψη που είχε ο ίδιος ο καλλιτέχνης για το κόσμο.
«Φυσικά, αυτό είναι απλώς μια ακαδημαϊκή άσκηση. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποια ήταν η διάγνωση του Βαν Γκογκ. Αυτές είναι απλώς υποθέσεις, βασισμένες σε πληροφορίες που αξιολογήθηκαν αναδρομικά και τυχόν συμπεράσματα θα πρέπει να εξεταστούν υπό το φως των περιορισμών που είναι εγγενείς σε αυτό το είδος μεθόδου», είπε ο κ. Σάντσες.
Η ανάλυση
του επίτιμου καθηγητή
Βίλεμ Νόλεν
Στην ανάλυση, που υλοποίησε για το έργο του Βαν Γκογκ, αξιολόγησε ο κ. Σάντσες την έρευνα κι άλλων εμπειρογνωμόνων του τομέα της ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης αυτής που διεξήγαγε ο επίτιμος καθηγητής ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Γκρόνινγκεν στις Κάτω Χώρες, Βίλεμ Νόλεν, MD, PhD.
Διερεύνηση όλων
των πιθανών διαγνώσεων
Ο κ. Νόλεν ανέλυσε τα αυτό-αναφερόμενα συμπτώματα, τα οποία περιέγραψε ο καλλιτέχνης στις επιστολές, που έγραψε προς τους φίλους και τους συγγενείς, καθώς και από άλλες πηγές.
Σε αυτές τις πηγές συμπεριλαμβάνονται και οι σημειώσεις των γιατρών του μεγάλου ζωγράφου. Με αυτό τον τρόπο προσπάθησε ο επίτιμος καθηγητής να διερευνήσει όλες τις πιθανές διαγνώσεις.
«Με τη προσέγγιση του καθηγητή κ. Νόλεν, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που υποστηρίζουν τη διάγνωση της διπολικής διαταραχής, αλλά αυτό δε μπορεί να προσφερθεί αυτή ως μία πλήρης εξήγηση και καμία μεμονωμένη διαταραχή δεν εξηγεί πιθανότατα όλα τα προβλήματα της ψυχικής υγείας του. Πιθανότατα, ο Βαν Γκογκ υπέφερε από διάφορες διαταραχές», διευκρίνισε ο κ. Σάντσες.
Στο Παρίσι
Ο Βαν Γκογκ θεωρούνταν πάντα ένα συναισθηματικό παιδί, το οποίο ένιωθε κι αισθανόταν πολύ περισσότερο τα πράγματα από τα αδέλφια του Στην ηλικία των 22 ετών παρουσίασε ο επιφανής Ολλανδός ζωγράφος και το πρώτο τεκμηριωμένο καταθλιπτικό επεισόδιο.Υπόψη ότι έχασε τη δουλειά του ως έμπορος τέχνης και μετακόμισε στο Παρίσι μαζί με το μικρότερο αδερφό του, για να ακολουθήσει μια καριέρα ως ζωγράφος. Συνέχισε, δε, να έχει σαφή επεισόδια κατάθλιψης και μανιακής συμπεριφοράς.
Η περίοδος του Παρισιού
«Οι πίνακές του κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αντικατοπτρίζουν σαφώς μια αλλαγή στη διάθεσή του», ανέφερε ο κ.Σάντσες και φαίνεται πως αυτό το χρονοδιάγραμμα ταιριάζει με την πρώτη εκδήλωση της πιθανής διπολικής διαταραχής. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των Η.Π.Α.,τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής περιλαμβάνουν έντονα συναισθήματα μαζί με αλλαγές στα πρότυπα του ύπνου ενός ατόμου και στα επίπεδα δραστηριότητας. Συνήθως, τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής αρχίζουν να εμφανίζονται κατά τα τέλη της εφηβείας έως και τα πρώτα ενήλικα χρόνια.
Στην Αρλ
Στη «Πόλη του Φωτός» έμεινε ο Βαν Γκογκ για μερικά χρόνια και μετά μετακόμισε στην Αρλ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου φαίνεται ότι είχε αναπτύξει μια στερέωση στο κίτρινο χρώμα. Τα έργα «Το Κίτρινο Σπίτι» και «Ηλιοτρόπια» φιλοτεχνήθηκαν αμφότερα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Το κίτρινο χρώμα
«Δεν υπάρχει καμία μοναδική απάντηση για το λόγο της σταθεροποίησής του, με το κίτρινο χρώμα. Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι μπορεί να ήταν το αποτέλεσμα ιατρικών ή νευρολογικών καταστάσεων ικανών να προκαλέσουν την επικράτηση του κίτρινου χρώματος στην όραση (ξανθοψία). Μια άλλη υπόθεση είναι ότι ένα από τα στοιχεία για το αψέντι, το οποίο γνωρίζουμε ότι ο Βαν Γκογκ χρησιμοποίησε σε μεγάλο βαθμό, μπορεί να του προκάλεσε την ανάπτυξη ενός «κίτρινου οράματος»», είπε ο κ. Sanches.
Στην Αρλ σημειώθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1888 και το επεισόδιο κατά το οποίο ο Βαν Γκογκ έκοψε το αυτί του.Εκείνη τη στιγμή εισήχθη στο νοσοκομείο για πρώτη φορά και διαγνώστηκε με επιληψία. Το 1889 έθεσε οικειοθελώς ο ζωγράφος τον εαυτό του στο νοσοκομείο επί ένα χρόνο.
Η άνθιση
της δημιουργικότητας
Ήταν μια περίοδος γεμάτη σκαμπανεβάσματα και η οποία βρήκε πολύ απασχολημένο δημιουργικά τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ, καθώς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ολοκλήρωσε περισσότερα από 300 έργα.
Μέσα στα έργα αυτά συμπεριλαμβάνεται και η περίφημη ελαιογραφία με τίτλο: «Έναστρη Νύχτα».
Στο τέλος αυτής της παραμονής στο νοσοκομείο ισχυρίστηκαν οι γιατροί του Βαν Γκογκ ότι θεραπεύτηκε από τη κατάθλιψη, τις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες. Ωστόσο, τις επόμενες 10 εβδομάδες, προφανώς συνέχισε να νιώθει με τα συναισθήματα της θλίψης και της μοναξιάς, ενώ δημιούργησε 70 ακόμη έργα. Στις 29 Ιουλίου του 1890 αυτοκτόνησε ο Βαν Γκογκ, Σύμφωνα με τον αδερφό του, τα τελευταία λόγια του Βαν Γκογκ ήταν: «Η θλίψη θα διαρκέσει για πάντα».
Η μεγαλύτερη απόδειξη ότι η ψυχική κατάσταση του Βαν Γκογκ δε συνδέεται αποκλειστικά με τη τέχνη του, αποτελεί το γεγονός ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, που είχε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, δε φαίνεται να έχει επηρεάσει καθόλου τη δημιουργία του.Φωτογραφία από StockSnap από το Pixabay
Η προσέγγιση
της καθηγήτριας ψυχολογίας
Σέλλι Κάρσον
Αρκετοί συγγραφείς, όπως είναι η καθηγήτρια ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Σέλλι Κάρσον, έχουν μελετήσει εκτενώς τη σχέση, που υφίσταται μεταξύ της ψυχοπαθολογίας και της δημιουργικότητας. Η κ. Κάρσον έχει προτείνει ένα μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο ορισμένα κοινά νευροβιολογικά στοιχεία θα μπορούσαν να προδιαθέσουν τα άτομα στη δημιουργικότητα, αλλά και στην ψυχική ασθένεια.
Ορισμένες άλλες μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα στα δημιουργικά επαγγέλματα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πάσχουν από μία ψυχική διαταραχή, αλλά αυτή η σχέση δε μπορεί να γενικευτεί. Γιατί; «Υπάρχουν πολλοί εξαιρετικά επιτυχημένοι καλλιτέχνες που δε δείχνουν σημάδια ψυχικής ασθένειας, καθώς και ασθενείς με ψυχιατρικές διαταραχές, οι οποίοι και οι οποίες δεν είναι καλλιτέχνες», απαντά ο κ. Σάντσες.
Συμπέρασμα
«Η μεγαλύτερη απόδειξη ότι η ψυχική κατάσταση του Βαν Γκογκ δε συνδέεται αποκλειστικά με τη τέχνη του, αποτελεί το γεγονός ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, που είχε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, δε φαίνεται να έχει επηρεάσει καθόλου τη δημιουργία του.
Πάντα πίστευε στη τέχνη του και συνέχισε να πιστεύει ότι η καλλιτεχνική δημιουργία ήταν η θέση του ίδιου στο κόσμο.
Δεν ήταν απλώς η ψυχική κατάσταση του Βαν Γκογκ που επηρέαζε το καλλιτεχνικό στυλ του. Αυτές οι επιρροές μπορεί να είχαν διαδραματίσει ένα μικρό ρόλο, αλλά το στυλ ζωγραφικής του ίδιου αντικατοπτρίζει τις εξωτερικές επιρροές, τις οποίες είχε στη πορεία της ζωής και την αλληλεπίδραση με τους άλλους καλλιτέχνες εκείνης της εποχής.
Ήταν η ιδιοφυΐα ενός ζωγράφου και μπορεί να είχε ένα άγγιγμα ψυχικής ασθένειας, αλλά δεν ήταν απλά «ο τρελός ζωγράφος»»,παρατήρησε ο κ.Σάντσες.
©Τypologos.com 2022
